Bài viết này chia sẻ bài học tiếp theo trong chuỗi 10 bài viết về những điều tôi đã học không hề dễ dàng trong sự nghiệp.
Tôi sẽ chia sẻ theo format như sau:
- 3 bài học về chuyển ngành
- 2 bài học về đổi việc
- 1 bài học về nghỉ phép dài hạn
Nội dung lần này khá chi tiết nên trong bài viết này, tôi sẽ tập trung vào chia sẻ 3 bài học về chuyển ngành trước:
Chuyển ngành
Tôi đã chuyển ngành khoảng 2 lần trong sự nghiệp. Từ làm tư vấn chiến lược (consulting) sang quản lý đầu tư rồi cuối cùng mới tìm được ngành mà tôi yêu thích nhất là marketing - và đó cũng là ngành tôi gắn bó đến tận bây giờ.
Trong 3 năm đầu đi làm, tôi từng không biết mình thích và giỏi cái gì nên cũng từng chạy theo xu hướng: ngành nào hot thì cũng cố gắng phấn đấu để vào. Mỗi lần chuyển ngành tôi đều có những bài học và trải nghiệm không thể nào quên.
Thế nên mỗi khi có bạn hỏi tôi là các bạn nên vào ngành gì khi chưa có nhiều kinh nghiệm làm việc, hay làm sao để chuyển ngành khi đã có kinh nghiệm làm việc nhiều năm thì tôi có 3 bài học muốn chia sẻ với các bạn:
I. Khi bạn đang ở trong khoảng trên dưới 2-5 năm kinh nghiệm làm việc thì đó là thời gian tốt nhất để chuyển ngành.
Nhiều bạn mới đi làm vài năm sẽ thường có xu hướng cảm thấy bắt đầu quen với môi trường làm việc và có tâm lý "ngại" chuyển việc. Nhất là khi bạn đã vượt qua giai đoạn làm intern để trở thành làm full-time, hay mới qua lên cấp vị trí cao khi mới bắt đầu.
Nhưng giai đoạn này mới là giai đoạn tốt nhất để chuyển ngành nếu như bạn cảm nhận được công việc hiện tại không phải là công việc bạn muốn gắn bó lâu dài, cũng như có mong muốn tìm kiếm nhưng cơ hội học tập ở ngành khác.
Bạn sẽ hỏi tôi vì sao? Bạn đã mất mấy năm đi làm chăm chỉ nhưng giờ bỏ tất cả để chuyển sang ngành khác thì có đáng tiếc không?
Tôi muốn bạn chậm lại một nhịp và suy nghĩ về tương lai của mình. Nếu như bạn đang ở độ tuổi 20 và sẽ đi làm đến năm 60 tuổi, hay thậm chí nếu bạn về hưu sớm ở tuổi 45. Bạn sẽ có ít nhất 25 đến 40 năm kinh nghiệm làm việc.
Cứ cho rằng bạn đã có khoảng gần 5 năm kinh nghiệm chăng nữa, bạn chỉ mới hoàn thành dưới 20% hành trình đi làm của mình. Vậy việc gồng lên và cố gắng làm trong một ngành (tôi nói ngành, chứ không phải công ty) mà bạn không thích trong 20-30 năm tới thì đó mới thực sự là một quyết định không hề dễ dàng.
Câu hỏi dành cho bạn là liệu bạn có thể tiếp tục làm một ngành mà bạn không thấy phù hợp trong 5 - 10 năm tới? Hay là quyết định thử sức để chuyển ngành khi bạn vẫn còn trẻ và có nhiều cơ hội hơn để bắt đầu lại từ đầu?
Khi bạn có càng nhiều kinh nghiệm lâu năm hơn thì chi phí cơ hội ngày càng lớn. Hơn nữa, việc có thêm nhiều trách nhiệm khi có gia đình và áp lực tài chính có thể sẽ khiến quyết định chuyển sang một ngành mới càng khó khăn hơn. Lời khuyên của tôi là thời điểm để chuyển ngành là càng sớm càng tốt nếu bạn đã thấy rất rõ ràng là ngành hiện tại không phù hợp với bạn.
Khi bạn ngày càng nhiều tuổi hơn, như GaryV đã từng chia sẻ trong một cuộc hội thảo, là bạn có thể sẽ phải đối mặt với một thứ còn đáng sợ hơn sự thất bại, đó là "sự hối tiếc". Hối tiếc vì đã không thử điều bạn muốn làm, hối tiếc vì bạn đã không làm điều gì đó sớm hơn.
Vậy nên hãy cân nhắc và suy nghĩ về việc bạn muốn làm nhất trong cuộc sống này. Nếu bạn chỉ có 10 năm nữa để đi làm, bạn sẽ muốn làm việc gì nhất?
II. Để chuyển ngành dễ dàng, bạn cần "transferrable skills" (kỹ năng có thể sử dụng ở nhiều ngành khác nhau).
.....
Chúng ta có thể thẳng thắn nhìn vào vấn đề như sau: Rất nhiều người trong chúng ta học và làm trái ngành học. Và đó là điều hết sức bình thường. Hãy đừng để kiến thức tại nhà trường giới hạn cơ hội nghề nghiệp của bạn.
Phương pháp để bạn chuyển ngành nhưng không có kiến thức trong ngành sẽ gói gọn trong việc cách bạn phát huy và sử dụng "transferrable skills" như thế nào.
Một số người thường đánh giá cao kiến thức và bằng cấp hơn kỹ năng làm việc thực tế nên tôi thấy rất nhiều bạn khi muốn chuyển ngành, việc đầu tiên chia sẻ với tôi là "em muốn đi học thạc sĩ".
Dĩ nhiên là việc đi học thạc sĩ để bổ sung và nâng cao kiến thức chuyên môn cho một ngành mới mà bạn muốn vào làm thì cũng một hướng đi. Tuy nhiên có vấn đề như sau:
- Đi học cao học có chi phí rất cao, không chỉ về kinh phí đi học và ăn ở (đặc biệt nếu bạn du học) mà trong 1-2 năm bạn đi học, bạn sẽ không có thu nhập đi làm, và mất chi phí cơ hội lấy kinh nghiệm và thăng tiến, cũng như nhiều cơ hội phát triển nghề nghiệp khác.
- Khi bạn đi học cao hơn thì bạn nên có sự chắc chắn tương đối rằng kiến thức bạn học sẽ đóng góp trực tiếp và tích cực vào việc bạn nâng cao chuyên môn đi làm. Nếu như bạn mới đang ở mức đang nghĩ mình "sẽ rất phù hợp" làm ở ngành mới, mà bạn chưa đi làm ngành đó bao giờ. Thì tôi thực sự khuyên bạn nên cân nhắc đi làm thử thực tế đã rồi hãy đầu tư vào đi học cao học. Đi làm thực tế sẽ giúp bạn cảm nhận xem công việc trong ngành đó có thực sự phù hợp với bạn không, và xác định xem nếu chuyển ngành thì bạn sẽ thiếu hụt kiến thức gì và nên bổ sung bằng phương pháp nào (đi học thêm hay học on the job).
Lời khuyên này có thể đúng và không đúng tuỳ theo ngành. Một số ngành có tính chất đặc thù thì bắt buộc bạn cần có bằng cấp chuyên môn. Nhưng cũng có khá nhiều ngành trong business sector hoàn toàn có thể chuyển đổi sử dụng transferrable skills cùng với một số khoá học chuyên môn ngắn, thay vì cần đến bằng cấp thạc sĩ.
Transferrable skills thường thấy trong công việc bao gồm:
- Communication Skills:
- Verbal and written communication
- Presentation skills
- Active listening
- Problem-Solving:
- Critical thinking
- Analytical reasoning
- Decision-making
- Teamwork:
- Collaboration
- Conflict resolution
- Interpersonal skills
- Adaptability/Flexibility:
- Openness to change
- Ability to learn quickly
- Adaptability to new environments
- Time Management:
- Prioritization
- Meeting deadlines
- Efficient use of time
- Leadership:
- Motivating and influencing others
- Delegation
- Decision-making
- Creativity:
- Thinking outside the box
- Innovation
- Problem-solving in unique ways
- Organizational Skills:
- Planning and coordination
- Detail-oriented
- Multitasking
- Technology Literacy:
- Basic computer skills
- Digital literacy
- Ability to learn new software/tools
- Emotional Intelligence:
- Self-awareness
- Empathy
- Relationship management
- Networking:
- Building and maintaining professional relationships
- Social skills
- Relationship-building
- Customer Service:
- Understanding and meeting customer needs
- Conflict resolution
- Patience and empathy
- Numeracy:
- Basic math skills
- Data analysis
- Financial literacy
- Project Management:
- Planning and organizing
- Budgeting
- Time and resource management
- Learning Agility:
- Ability to quickly learn and adapt to new concepts and technologies
- Continuous learning mindset
Nếu nhìn danh sách các kỹ năng ở trên thì bạn có thể nhận thấy là phần lớn các kỹ năng đó là soft skills và đòi hỏi bạn có sự giao tiếp với người khác.
Kinh nghiệm của tôi sau khi chuyển ngành 2 lần khi đều không có nhiều kiến thức chuyên môn của ngành mới, đó là thể hiện được mình sở hữu và thành thạo các kỹ năng có thể giúp tôi thành công. Các bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng, rất nhiều công ty lớn họ thường chấp nhận cung cấp đào tạo lại từ đầu kiến thức chuyên môn cho employee ở ngành khác vào, khi nhận thấy employee đó có những nhóm kỹ năng mà họ cần cũng như phù hợp với văn hoá doanh nghiệp.
Khi tôi bắt đầu chuyển từ ngành consulting sang ngành marketing làm rất nhiều năm về trước, kiến thức chuyên sâu về ngành này tôi không có. Tôi đã học từ đầu từ những kiến thức cơ bản như digital ad chạy như thế nào, cách sử dụng email marketing hay lần đầu làm việc với agency để tổ chức event marketing. Nghe thì có thể thắc mắc vì sao công ty không tuyển các bạn đã biết và thành thạo các kỹ năng về marketing này rồi? Về sau khi vào rồi, tôi mới biết công ty vẫn tuyển rất nhiều người trái ngành nhưng có kỹ năng mạnh về critical thinking, problem-solving, leadership, stakeholder management và creativity. Những kỹ năng đó thường rất khó đào tạo. Những người có kỹ năng thường có khả năng học và thích nghi rất nhanh, nên cũng sẽ học kiến thức chuyên môn mới nhanh chóng.
Bởi vậy các bạn đừng ngại nếu mình không có nhiều kiến thức chuyên môn. Bạn có thể chứng tỏ rằng bạn có khả năng học nhanh và rất mạnh về các nhóm kỹ năng transferrable skills thì việc chuyển ngành mà không có bằng cấp chuyên môn là điều hoàn toàn có thể.
III. Phương pháp giúp bạn chuyển ngành thành công
....
Có 4 yếu tố bạn cần cân nhắc khi có ý định chuyển ngành:
- Kỹ năng/Chuyên môn: chuyên môn và kỹ năng bạn đang sở hữu
- Thị trường: thành phố/quốc gia/khu vực mà công việc của bạn đang phụ trách
- Sản phẩm/mô hình kinh doanh: bạn đang làm việc với sản phẩm hay mô hình kinh doanh nào. Ví dụ: miễn phí/trả phí/freemium/quảng cáo hoặc B2B/B2C.
- Môi trường làm việc: startup/doanh nghiệp/tổ chức phi lợi nhuận hoặc địa điểm văn phòng hoặc môi trường làm việc nhóm/người quản lý.
Khi bạn chuyển ngành, thì bạn sẽ phải thay đổi các yếu tố trên. Để có chiến lược chuyển ngành hiệu quả thì tôi không khuyến khích bạn thay đổi cả 4 yếu tố cùng một lúc vì điều này có thể đưa bạn vào panic zone vì "mọi thứ đều mới". Bạn muốn giữ lại ít nhất 1 yếu tố mà bạn quen thuộc để giữ nó làm ưu thế trong quá trình chuyển giao.
Sau đây tôi sẽ chỉ cho bạn cách tôi đã sử dụng mô hình tôi đã vẽ này trong việc chuyển ngành:
1) Chuyển ngành từ consulting sang marketing:
Khi bạn muốn chuyển từ tư vấn chiến lược sang marketing thì bạn sẽ thay đổi 2 yếu tố chính đó là Môi trường làm việc và Kỹ năng/Chuyên môn.
Bạn có thể xem xét giữ ít nhất 1 yếu tố làm lợi thế của bạn, chẳng hạn như Thị trường (bạn là chuyên gia am hiểu thị trường ở quốc gia X hay vùng Y), hoặc Sản phẩm/Mô hình Kinh doanh đặc thù (bạn đã tư vấn nhiều khách hàng trong ngành B2B Saas hay giúp phát triển kinh doanh sản phẩm về mảng Education) để thực hiện sự chuyển đổi vào một vai trò mới trong lĩnh vực marketing nhưng vẫn phụ trách cùng Thị trường đó, hay Sản phẩm/Mô hình Kinh doanh tương tự.
2) Chuyển ngành trong nội bộ ngành marketing:
Thực ra marketing cũng là một ngành rất rộng. Sự khác biệt giữa người làm marketing giữa agency và client, B2C và B2B, marketing trong consumer goods và marketing in tech là vô cùng lớn. Thế nên ngày cả ở trong ngành marketing, chuyển đổi giữa các ngành ở dưới cũng không hề dễ và cũng cần chiến lược chuyển ngành.
Ví dụ: Tôi bắt đầu làm product marketing cho một sản phẩm về digital ads cho B2B cho thị trường Việt Nam. Sau đó, tôi ở lại cùng công ty nhưng chuyển sang làm growth marketing cho một sản phẩm về có trả phí (premium subscription) cho B2C cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Trong trường hợp này, tôi đã thay đổi 3 yếu tố:
- Kỹ năng/chuyên môn (product marketing thành growth marketing);
- Thị trường (từ một thị trường duy nhất sang nhiều thị trường trong một khu vực lớn);
- Sản phẩm/mô hình kinh doanh (từ B2B sang B2C; ad-based model sang subscription).
Tôi đã giữ nguyên yếu tố cuối cùng (Môi trường làm việc) không thay đổi để giảm bớt áp lực khi thay đổi ngành. Dù có tới 3 sự thay đổi lớn nhưng tôi vẫn làm cùng một văn phòng, cùng một tổ chức, cùng một công ty.
Bạn hoàn toàn có thể áp dụng phương pháp này tương tự cho các ngành khác không phải marketing.
Kết luận
Chuyển ngành không đáng sợ như bạn nghĩ nếu như bạn có sự chuẩn bị đúng và đủ về tinh thần, kỹ năng và chiến lược chuyển đổi.
Tôi chúc bạn thành công trong quá trình chuyển ngành trong sự nghiệp của mình.
Bài viết tuần sau, cũng là bài viết cuối cùng của năm 2023 - tôi sẽ chia sẻ phần tiếp theo của bài viết về đổi việc (lựa chọn công ty để chuyển đổi) và nghỉ phép dài hạn.
Thương mến,
Anh Thư
If you enjoy this post, you can check out other articles in the Corporate Success topic HERE.
Written by
