Đây cũng là bài viết #10 trong series 10 bài học tôi đã học không hề dễ dàng trong sự nghiệp, và cũng là bài viết tiếp nối của bài học về chuyển ngành trước đó.
Trong bài viết này, tôi sẽ đi sâu vào chia sẻ về đổi việc (nhưng không đổi ngành), chú trọng vào việc lựa chọn công ty bạn sẽ gắn bó làm việc, khi nào nên đổi việc và những trải nghiệm của tôi về nghỉ phép dài hạn tôi đã có trong hơn 11 năm làm việc.
Đổi việc
I. Ba yếu tố quan trọng nhất để chọn vào công ty tốt và phù hợp với bạn
Tôi thường quan sát thấy nhiều bạn chia sẻ với tôi rằng các bạn thường chọn công ty dựa vào 3 yếu tố như sau: brand của công ty, tên vị trí và mức lương. Tuy nhiên nếu chỉ dựa vào các yếu tố này thì sẽ rất có khả năng bạn sẽ bị cuốn theo những xu hướng tìm việc mang tính chất chú trọng vào danh tiếng hay lương bổng, thay vì tìm ra công việc giúp bạn phát triển trình độ và kinh nghiệm.
Tôi sẽ đi sâu vào phân tích vấn đề này như sau:
Dựa theo kinh nghiệm làm việc của tôi làm từ công ty local đến international, trải qua từ mức lương thấp nhất từ lương intern đến mức lương executive, có nơi tôi chỉ ở có 2 tháng, có nơi tôi ở đến hơn 6 năm, tôi sẽ khuyên các bạn hãy dựa theo 3 yếu tố sau để chọn doanh nghiệp:
1) Văn hoá doanh nghiệp
2) Văn hoá đội nhóm
3) Cơ hội học tập, đặc biệt là phát triển kỹ năng chuyên sâu
Vì sao lại tập trung vào 3 yếu tố này?
1) Văn hoá doanh nghiệp
Phần lớn mọi người ít đề cao và tìm hiểu văn hoá doanh nghiệp khi trong quá trình thi tuyển đầu vào. Và đôi khi nhầm lẫn với việc nếu doanh nghiệp đó có brand lớn, thì nghĩ rằng mọi thứ của doanh nghiệp đó cũng sẽ ổn.
Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng nhiều doanh nghiệp lớn vẫn có văn hoá làm việc độc hại. Để ở lại một công ty lâu, thì văn hoá doanh nghiệp có core values (giá trị cốt lõi) phù hợp với giá trị của bạn là điều vô cùng quan trọng. Khi có sự đồng điệu thì khả năng bạn tìm được môi trường làm việc tốt, phù hợp để bạn phát triển và gắn bó lâu dài là rất cao.
Bởi vậy việc tìm hiểu xem văn hoá doanh nghiệp có phù hợp với bạn là một trong những topic bạn cần tìm hiểu kỹ khi ứng tuyển. Để tìm hiểu bạn sử dụng các phương pháp sau đây:
- Nói chuyện với người đang làm và đã làm lại công ty
- Đặt câu hỏi trong buổi phỏng vấn và quan sát cách doanh nghiệp tuyển dụng
- Tìm kiếm thông tin về công ty trên các forum. Với các công ty nước ngoài, các bạn hãy tìm đánh giá trên Glassdoor và Quora.
- Tìm kiếm các bài viết của công ty trên các social channel, website, email và các bài viết khác viết về các hoạt động của công ty.
- Tìm kiếm và xem các videos phỏng vấn các cấp lãnh đạo (C-level/Founders) của công ty chia sẻ về văn hoá doanh nghiệp, vì sao thành lập doanh nghiệp vv
2) Văn hoá đội nhóm
Sau khi tìm hiểu văn hoá doanh nghiệp, thì bước tiếp theo bạn cần tìm hiểu văn hoá đội nhóm mà bạn đang ứng tuyển vào làm việc.
Văn hoá đội nhóm bao gồm:
- Team dynamics (Team dynamics are group dynamics, representing the behavioral relationships among members of a group of individuals assigned to a task): mối quan hệ hành vi giữa các thành viên trong một đội nhóm khi được giao một nhiệm vụ.
- Leadership style of managers: phong cách lãnh đạo của người quản lý trực tiếp và gián tiếp của đội nhóm đó.
Nếu văn hoá doanh nghiệp là cái ô lớn bao trùm ở trên, thì văn hoá đội nhóm là phòng cộng đồng mà ngày ngày bạn đến và sinh hoạt tại đó. Nhiều doanh nghiệp tuy có văn hoá rất tốt, nhưng ở một số đội nhóm lại có văn hoá làm việc không tốt, có thể do co-workers hay managers - hay ngược lại lên cần phải tìm hiểu cả hai tầng văn hoá.
Cách tìm hiểu văn hoá đội nhóm thì khó hơn tìm hiểu văn hoá doanh nghiệp. Nhưng sẽ vẫn sử dụng một số phương pháp chính sau đây:
- Nói chuyện với người đang làm và đã làm lại công ty, nhất là những người làm trong phòng ban và làm việc thường xuyên với phòng ban bạn đang tìm hiểu
- Đặt câu hỏi trong buổi phỏng vấn với người đang làm trong đội ngũ và các cấp quản lý.
- Tìm kiếm trên Glassdoor với các công ty quốc tế, nhưng filter vào đúng vị trí hay phòng ban bạn ứng tuyển.
- Tìm hiểu profile của các quản lý trực tiếp và gián tiếp của phòng ban thông qua search và social media (như LinkedIn) để hiểu thêm về phong cách và quá trình làm việc trước đó của họ.
Việc tìm được văn hoá đội nhóm phù hợp, đặc biệt là người lãnh đạo/quản lý tốt sẽ là một phần vô cùng quan trọng để bạn có thể gắn bó lâu dài. Hãy nhớ rằng dù thế nào, bạn sẽ làm việc với con người nên việc tìm hiểu ai là người bạn sẽ làm cùng hàng ngày là một yếu tố không được phép bỏ qua.
3) Cơ hội học tập, đặc biệt là phát triển kỹ năng chuyên sâu
Theo ý kiến cá nhận của tôi, nếu để lựa chọn giữa 2 công việc, một cái cho bạn cơ hội học tập, phát triển kỹ năng hàng đầu VÀ một công việc ít cơ hội phát triển hơn nhưng lương cao hơn - thì hãy cân nhắc lựa chọn công việc có cơ hội học tập tốt hơn.
Trong 5 năm đầu đi làm, hãy ưu tiên vào những công ty có chương trình đào tạo và phát triển con người, cũng như chú trọng vào dạy việc một cách bài bản, tạo cơ hội cho nhân viên phát triển kỹ năng chuyên sâu và kỹ năng mềm. Khi bạn đã có kinh nghiệm và chuyên môn vững vàng, thì bạn có rất rất nhiều cơ hội để chuyển tiếp sang những công ty hay vị trí mới, và lương bổng cũng theo đó mà tăng lên luỹ tiến theo giá trị mà bạn có thể tạo ra nhờ vào kinh nghiệm của bạn.
Nói một cách ngắn gọn, hãy tối ưu cho việc học nghề của bạn, học nhanh và học giỏi, tìm một công ty và đội nhóm tốt để học. Khi còn trẻ đừng nghĩ quá nhiều đến việc lương bạn cao hay thấp, đừng đánh đổi cơ hội tốt để học để lấy công việc nhàn hạ, lương cao hơn. Bởi làm vậy là tối ưu cho lợi ích ngắn hạn.
Khi bạn ở một môi trường tốt và phát triển kinh nghiệm và kỹ năng càng nhanh, thì cơ hội để bạn gấp đôi, gấp ba hay gấp 10 mức lương chỉ trong 5-7 năm tiếp theo là điều hoàn toàn có thể.
Để làm được như vậy cái bạn cần là "stepping stone" - một bước đi để bạn bước lên một bước đi cao hơn trong tương lai.
Nếu ngắn hạn, chọn công việc nhàn hạ, khả năng cao là bạn sẽ chậm lại việc học và khi nhiều tuổi hơn, bạn sẽ càng khó đi sang những cơ hội đột phá hơn và dẫn đến mức lương cũng sẽ đi ngang.
II. Cân bằng giữa quyền lợi của bản thân và quyền lợi của công ty
Nếu bạn đã biết cách dùng 3 yếu tố tôi đề cập ở trên để tìm được công ty phù hợp, thì tôi tin là bạn có nhiều tiềm năng sẽ ở lại công ty ít nhất là 2-3 năm và sẽ có một trải nghiệm học tập đáng quý.
Phần tiếp theo tôi muốn đề cập là vấn đề nhảy việc hay bị layoff, và nhiều vấn đề khác liên quan đến đổi việc.
Trước khi đi sâu vào các phương pháp thì tôi muốn nhấn mạnh một bài học đáng quý mà ai cũng nên ghi lại như sau:
Dù công ty các bạn vào làm có tốt và hoàn hảo đến đâu, thì hãy nhớ rằng:
- Your Company is NOT your Family (Công ty bạn làm không phải là gia đình của bạn)
- Your Co-workers are NOT your Best Friends (Đồng nghiệp của bạn không phải là bạn thân của bạn)
Tại sao lại như vậy? Nhất là một số công ty luôn truyền thông và xây dựng hình ảnh văn hoá công ty thân thiết như anh em trong một gia đình. Tôi không nói là điều đó là không đúng - vì đúng là nhiều công ty họ có những giá trị cốt lỗi về đề cao phát triển nhân viên cực kỳ tốt.
Tuy nhiên bản chất của công ty nào cũng là hoạt động kinh doanh (business) và hoạt động dựa theo lợi nhuận (profit-driven). Bởi vậy khi nền kinh tế đi lên và hoạt động kinh doanh phát triển tốt, thì mọi thứ sẽ rất tuyệt vời. Khi mọi thứ khó khăn thì khả năng cắt giảm chi phí sẽ xảy ra, và thứ đầu tiên bị cắt giảm sẽ là marketing budget và người lao động.
Nói như vậy có nghĩa là dù bạn có lựa chọn được công ty và đội nhóm tốt đến đâu, hay luôn ưu tiên bảo vệ quyền lợi của bản thân bạn. Bởi vì đơn giản là công ty cũng sẽ luôn ưu tiên bảo vệ quyền lợi của họ, nên kỹ năng đàm phán là rất quan trọng.
Bạn nên cân nhắc đổi việc nếu rơi vào một số các yếu tố sau đây:
- Bạn không còn cảm thấy bạn học được nhiều thứ, không còn phát triển kinh nghiệm và kỹ năng trong công việc hiện tại.
- Bạn không cảm thấy có cơ hội thay đổi work scope, bế tắc không lên chức hay lên lương. Hay dù có lên chức hay lên lương, thì công việc cũng không có nhiều đổi mới.
- Văn hoá doanh nghiệp hay đội nhóm không phù hợp với bạn hay không tốt làm ảnh hưởng đến sức khoẻ và tâm lý.
- Công ty trải qua giai đoạn thay đổi cấu trúc hay mô hình kinh doanh (M&A, phát triển sản phẩm hay thị trường mới, hay chiến lược kinh doanh mới) khiến công việc của bạn hiện tại và tương lại thay đổi không theo hướng bạn mong đợi.
- Bạn được offer một cơ hội mới với cơ hội làm việc tốt hơn, workscope phù hợp với sự phát triển của bạn, hay văn hoá tốt hơn, cùng với vị trí cao hơn với mức lương tốt hơn.
- Và một số lý do khác.
Như các bạn có thể thấy là đổi việc theo quan điểm của tôi luôn gắn liền với quyền lợi cá nhân của bạn trong đó đặc biệt chú trọng đến 1) sự phát triển về việc học trong công việc sau đó mới đến 2) văn hoá và 3) lợi ích khác như lên chức, lên lương.
Nghỉ Phép Dài Hạn
Trong 11 năm đi làm, tôi đã từng nghỉ phép dài hạn 3 lần:
- 1 lần nghỉ giữa 2 công việc
- 1 lần nghỉ để xây dựng dự án riêng, sau đó mới bắt đầu công việc mới
- 1 lần nghỉ sinh
Mỗi lần nghỉ dao động từ 3 tuần tới 6 tháng.
Bài học tôi có được là nghỉ phép dài hạn là vô cùng cần thiết và đáng quý. Nếu bạn cứ đi làm liên tục, vừa mới dừng công việc đang làm đã lại vội vàng bắt đầu công việc mới ngay thì bạn sẽ bị quá tải do cơ thể và đầu óc sẽ không có thời gian nghỉ ngơi.
Nếu bạn có chuyển ngành, đổi việc thì mỗi khi bắt đầu công việc mới, bạn hãy luôn đàm phán để có khoảng thời gian nghỉ ngơi tối thiểu 2-3 tuần trước khi bắt đầu công việc mới. Đấy là tối thiểu, nếu dài hơn từ 1-2 tháng thì càng tốt.
Công ty và đội nhóm nào cũng sẽ muốn bạn bắt đầu ngay - càng sớm càng tốt. Nhưng đừng vì lý do đó mà tiếp tục chạy theo thời gian của họ. Hãy nhớ là công ty luôn ưu tiên quyền lợi của họ và chỉ có bạn sẽ bảo vệ quyền lợi của bạn mà thôi.
Tôi đã từng bị burn out vì làm việc nhiều và chuyến thăm làng Mai Thái Lan nhiều năm về trước đã giúp tôi nhận ra một cuộc sống chạy đua với công việc, vật chất và tiền bạc sẽ khiến chúng ta quên mất bản thân mình mong muốn và khao khát điều gì, cũng như quên mất việc dành thời gian dành cho những điều đơn giản và tốt đẹp nhất xung quanh chúng ta.
Bởi vậy hãy ưu tiên sức khoẻ và sở thích của bạn. Khi có gia đình, hãy ưu tiên người thân yêu nhất của bạn. Khi chúng ta đi làm, mục tiêu cuối cùng của chúng ta là gì, phải chăng là để có đủ vật chất để tận hưởng cùng những người mình yêu thương và làm những điều mình thích đó sao?
Bởi vậy việc xác định mục tiêu cuối cùng để đi làm sẽ giúp bạn vẽ được vòng tròn giới hạn để tránh bị quá tải vì làm việc và phấn đấu quá mức.
Đây là chia sẻ thật lòng của tôi sau nhiều năm làm việc và phấn đấu không ngừng nghỉ trong công việc, và cũng đạt được nhiều thành tựu mà tôi muốn đặt ra. Mỗi khi nhìn lại, tôi trân trọng những gì tôi đã đạt được khi đi làm, nhưng cũng học được bài học vô cùng sâu sắc về mục tiêu cuối cùng của cuộc sống là gì.
Bởi vậy, đừng bỏ phí thời gian nghỉ phép mỗi năm, hãy đàm phán để có thời gian nghỉ và làm điều bạn thích cũng người bạn thương mỗi khi bạn có khoảng trống giữa 2 công việc.
Sau này nhìn lại, bạn sẽ thấy những khoảng thời gian đó thật đáng quý biết bao. Nhờ có những khoảng thời gian nghỉ phép như vậy, bạn mới có thể được sống trọn là chính mình, để thấy rõ được mình sống và phấn đấu vì mục tiêu cuối cùng là gì và hơn hết là Hạnh Phúc mà bạn muốn đạt được là gì?
Nếu không có khoảng thời gian nghỉ 3 tháng sau khi làm việc 10 năm, có lẽ tôi sẽ không bao giờ có thời gian học coaching, và tạo website cá nhân và viết newsletter gửi những bài viết này đến các bạn.
LỜI CUỐI
Bởi vậy tôi rất mong những bài học tôi dành thời gian viết gửi đến bạn sẽ có những tác động tích cực đến những quyết định trong sự nghiệp của bạn.
Mong rằng với những trải nghiệm mà tôi đã có, sẽ giúp bạn có thêm thông tin để quyết định tốt hơn trong những giai đoạn sắp tới.
Thương mến,
Anh Thư
Written by
